Evaluacija novokolekcionisanih linija i populacija kao osnova selekcije pasulja u Institutu za povrtarstvo Smederevska Palanka

Abstract

U Srbiji i širem regionu, tokom druge polovine 20. veka, programi oplemenjivanja i selekcije pasulja uglavnom su se obavljali s ciljem selekcije genotipova zadovoljavajućeg prinosa i kvaliteta sa determinantnim porastom i jednovremenim sazrevanjem mahuna pogodnih za mehanizovano gajenje i berbu, dok je selekcija novih genotipova indeterminantnog porasta bila samo od sekundarnog značaja. Kao rezultat ovih oplemenjivačkih programa u institutima Srbije (Institut za povrtarstvo Smederevska Palanka, Institut za ratarstvo i povrtarstvo Novi Sad, Institut za poljeprivredu i tehnološka istraživanja Zaječar), u poslednje dve decenije 20. veka registrovan je veći broj novih domaćih sorti. U novije vreme širom sveta, selekcioneri su fokusirani na rešavanje glavnih nedostataka rasprostranjenih tradicionalnih i klasičnih sorti, kao što su ispodprosečni prinosi, osetljivost na najznačajnije prouzrokovače bolesti i štetočine, osetljivost na stress prouzrokovan toplotom i nedostatkom vode (posebno vazdušna suša). Kako bi se pronašla odgovarajuća rešenja za navedene izazove u Institutu za povrtarstvo Smederevska Palanka, postavljen je preliminarni poljski ogled sa ciljem ocenjivanja novopribavljenih linija, populacija i spontanih hibrida. Praćene su: visina biljke, visina prve mahune, broj mahuna po biljci, broj semena po biljci i masa 1000 semena, kao i izračunate osobine i upoređena sa registrovanim sortama Galeb i Biser. U toku vegetacione sezone pasulja u 2023. godini, od 23 ocenjivana uzorka, 4 (X2, X17, X22 i X23), četiri su iskazala zadovoljavajuće vrednosti ispitivanih osobina. Odabrane linije su planirane za buduća istraživanja i evaluacije, skrining na tolerantnost na bakterijske bolesti i ukrštanje sa ciljem dobijanja novih, poboljšanih sorti pasulja.

In Serbia and the broader region, during the second half of the 20th century, common bean breeding and selection programs were mostly performed in order to select genotypes of satisfactory yield and quality with determinant growth and simultaneous ripening of pods suitable for mechanized cultivation and harvesting, while the selection of new genotypes of indeterminate growth was only of secondary importance. As a result of these breeding programs in Serbian institutes (Smederevska Palanka, Novi Sad, and Zaječar), a greater number of new domestic varieties were registered in the last two decades of the 20th century. In recent times worldwide, breeders have focused on addressing the main issues of widespread traditional and classic varieties, such as below-average yields, susceptibility to plant diseases and pests, intolerance to heat, and water stress. In order to mitigate such demands at the Institute for Vegetable Crops Smederevska Palanka, a preliminary field trial was set up with the aim of evaluating newly provided landraces, populations, and spontaneous hybrids. Plant height, height of the first pod, number of pods per plant, number of seeds per plant, and mass of 1000 seeds, as well as calculated traits, were measured and compared with registered varieties Galeb and Biser. In the growing season 2023, among the 23 accessions evaluated, 4 (X2, X17, X22, and X23) expressed satisfactory values of examined traits. Selected lines are planned for future research and evaluation, screening for tolerance to bacterial diseases, and crossing with the aim of obtaining new, improved varieties of common beans.