Kupus glaviĉar (Brassica oleracea var. capitata L.) u uslovima života uljane repice (Brassica napus L.) u cilju postizajna ekonomiĉne proizvodnje semena

Abstract

Ekonomiĉna proizvodnja semena u uslovima kontinentalnog klimata kod kupusa glaviĉara moguća je korišćenjem vernalizacionog puta cvetanja. Cilj ovakvog naĉina proizvodnje semena jeste izbegavanje jedne etape organogeneze, u ţivotnom ciklusu kupusa, koja je neotporna na zimske uslove – formiranje glavice. Ekspresija genareproduktivnih organa kod uljane repice indukovana je niskim pozitivnim temperaturama u izvesnom trajanju, što primenom na kupusu dovodi do narušavanja bienialnosti (dvogodišnjeg ţivotnog cilkusa vrste). Kvalitativnim RT-PCR-om je dokazano da je FLC repressor cvetanja prisutan i kod kupusa kao i kod uljane repice. Setvom kupusa glaviĉara u datumima setve za uljanu repicu dobijen je stabilan prinos semena. U cilju unapreĊenja proizvodnje semena „iz vernalizacije“ u Institutu za povrtarstvo iz Smederevske Palanke postavljen je ĉetvorofaktorski poljski ogled sa tri genotipa: dva su prilagoĊena uslovima srednjedugog dana (Scc i B) dok je jedan introdukovana sorta sa severa Evrope iz uslova dugog dana (N) i od njih je dialelnim ukrštanjem seleckonisano tri F1 hibrida (SccxB, SccxN, BxN). Ogled je izvoĊen u tri temperaturno razliĉite sezone (2010/11, 2011/12, 2012/13). U cilju postizanja razliĉitog vegetativnog stadijuma rasada setva je vršena u tri roka setve: 15. avgust, 1. septembar i 15. septembar. RasaĊivanje je vršeno 20. oktobra. Ogled je postavljen in vivo u kontrolnoj verziji i u tretmanu giberelinskom kiselinom. Uticaj: sezone, genotipa, roka setve kao i tretmana giberelinom pokazao se statistiĉki znaĉajnim na komponente prinosa kao i sam prinos i kvalitet semena. U temperaturno hladnoj sezoni, prinos semena bio je nizak (biološko odrţavanje vrste), dok je najveći prinos semena (2977 kg/ha) ostvario SccxB F1 hibrid u trećoj – toploj (2012/13) sezoni istraţivanja u prvom roku setve (15. avgust). Isti, SccxB F1, hybrid ostvario je najveći heterozis u prinosu semena (189,27%) u odnosu na roditeljski prosek. Najviše vrednosti klijavosti semena konstatovane su kod genotipa Scc (91%) u prvoj proseĉno hladnoj sezoni (2010/11). Regulacija ekspresije gena cvetanja primenom vernalizacije, na osnovu postavljenog ogleda in vivo, moguća je i u agronomskom smislu, ĉime se nauĉna saznanja dobijena in vitro ogledima, vezana za process vernalizacije, mogu primeniti i u stabilnom i ekonomiĉnom semenarstvu kod kupusa glaviĉara u našim klimatskim uslovima.

In order to research a possible practical exploitation of vernalization flowering pathway (which is typical for rapeseed) in terms of economical production of seeds of head cabbage was created three-year four-factorial field experiment using a randomized block design with 4 replications, and with 6 genotypes in three sowing dates. During overwintering, on two occasions, half of the plants in the trial were treated with gibberellic acid (300 ppm). ANOVA showed a statistically significant effect of all mentioned factors on the observed properties: overwintering (%), vernalization (%), seed yield (kg/ha) and seed germination (%). Using qualitative RT-PCR we found that FLC repressor of flowering is present in cabbage as well as in rapeseed. The highest seed yield (2977 kg/ha) was achieved by SccxB hybrid in the third - warm (2012/13) season of research, in the first sowing date. The highest value of seed germination was found in genotype Scc (91%), in the first, average cold season (2010/11).